Afet Bilinci ve Alınması Gereken Tedbirler

Doğal afet türleri nelerdir?
 
Jeolojik Doğal Afetler: Bunlar doğrudan doğruya kaynağını yer kabuğu ya da yerin derinliklerinden alan doğal afetlerdir.
 
-Deprem: Deprem, yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yeryüzünü sarsma olayıdır. Magma üzerinde yüzen levhalar konveksiyonel akım sayesinde sürekli hareket halindedir. Kıtaların hareketi ile plato sınırlarında kaynama ve ayrılmadaki sürtünmeden oluşan kinetik enerjinin aniden büyük bir güçle boşalabilir. Yer katmanlarında oluşan şok dalgalarının sebep olduğu doğa olayına deprem denir. Depremin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yeryuvarı içinde ne şekilde yayıldıklarını, ölçü aletleri ve yöntemlerini, kayıtların değerlendirilmesini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına "Sismoloji" denir.
 
-Heyelan: Heyelan ya da toprak kayması, zemini kaya veya yapay dolgu malzemesinden oluşan bir yamacın yerçekimi, eğim, su ve benzeri diğer kuvvetlerin etkisiyle aşağı ve dışa doğru hareketidir. Kayalardan, döküntü örtüsünden veya topraktan oluşmuş kütlelerin, çekimin etkisi altında yerlerinden koparak yer değiştirmesine heyelan denir. Bazı heyelanlar büyük bir hızla gerçekleştikleri halde bazı heyelanlar daha yavaş gerçekleşirler. Heyelanlar yeryüzünde çok sık meydana gelen ve çok yaygın bir kütle hareketi çeşididir ve aşınmada önemli rol oynarlar. Büyük heyelanlar aynı zamanda topografyada derin izler bırakırlar. Türkiye'de en fazla görülen yerler Karadeniz Bölgesi'nde özellikle Doğu Karadeniz şerididir.
 
-Yanardağ patlamaları: Yanardağ ya da Volkan, magmanın (dünyanın iç tabakalarında bulunan, yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkla erimiş kayalar), yeryuvarlağının yüzeyinden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir. Güneş sisteminde bulunan kayalık gezegen ve aylarda (bazıları çok aktif olan) birçok yanardağ olmasına rağmen, bu olgu, en azından dünyada, genellikle tektonik plaka sınırlarında görülür. Ne var ki, sıcak nokta yanardağlarında önemli istisnalar vardır. Yanardağların araştırıldığı bilim dalına volkanoloji (yanardağbilimi) denir.
 
Meteorolojik Doğal Afetler (Hava Olayları): Atmosferdeki doğa olayları sonucunda meydana gelirler.
 
-Sel: Sel, bir bölgede toprağı belirli bir süre için tamamen veya kısmen su altında bırakan; ani, büyük ve düzensiz su akıntılarına verilen isimdir. Bir akarsu veya deniz, göl gibi büyük su kitleleri kimi zaman fazlasıyla suyla yüklenir, bunun sonucunda taşarak yatağından çıkar ve "sel" adı verilen bir doğal felakete neden olur.
 
-Çığ: Çığ, farklı nedenlerden dolayı dağdan aşağıya doğru kayan büyük kar kütleleridir. Bol kar yağışı olduğunda, taze kar tabakasının alttaki eski tabakayla iyi kaynaşmaması sonucu, rüzgarın kaldırdığı büyük bir kar kitlesinin aşağı inerek alttaki kar tabakası üzerinde kayması sonucu, ve bir hayvan veya kayakçının oynak kar tabakasını çiğneyerek harekete geçirmesi sonucu çığ oluşabilir.
 
-Fırtına: Hızlı esen rüzgar kendi kuvvetinin yanında çevresini de etkiler. Öncelikle estiği denizde veya okyanusta suları kabartarak büyük dalgalar oluşturur.
 
-Kuraklık: Bir bölgede nem miktarının geçici dengesizliğin kaynaklana su kıtlığı olarak tanımlanabilen kuraklık, doğal bir iklim olayıdır ve herhangi bir zamanda ve yerde meydana gelebilir. Kuraklık genellikle yavaş gelişir ve sıklıkla uzun bir dönemi kapsar. Kurak iklimlerin hüküm sürdüğü yerlerdeki hayvanlar ve bitkiler, nem eksikliğinden ve yüksek değişkenlikteki yağıştan dolayı olumsuz etkilenirler.
 
-Orman yangını: Orman yangını, doğal ya da insani sebeplerden ortaya çıkan ormanların kısmen veya tamamen yanmasıdır. Yıldırım düşmesi, yanardağ patlaması ve yüksek sıcaklık gibi doğal sebeplerle çıkan yangınlar ve sigara, tarımsal ürünler nedenli çıkan insan kaynaklı orman yangınları vardır. Ormanların yanması ekolojik olarak bir çok zarara sebep olur. İklim değişikliği ve kuraklık başlıca sonuçlardır.
 
-Hortum: Hortum, kümülus bulutları ile bağlantılı olarak silindir şekilinde dönerek gezen bir rüzgâr türüdür. Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felâketidir. Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917 yılında AlfredWegener tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru olarak kabul edilmektedir. Bir denizin ya da gölün üzerinde meydana gelen bir hortum, yerden emdiği sular ile bir "Su hortumu" oluşturur.
 
Afetlere karşı alınacak tedbirler nelerdir?
 
Depremlerden korunma yolları:
1- Depreme engel olamayız. Ancak depremin zararlarını en aza indirmek için gerekli önlemler mutlaka alınmalıdır.
2- Öncelikle yerleşim bölgeleri titizlikle belirlenmelidir. imar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere ev ve bina yapılmamalıdır.
3- Büyük binalar betonarme, sağlam yapılmalıdır.
4- Binaların yapımında depreme dayanıklı kaliteli malzeme kullanılmalıdır.
5- Mevcut binaların dayanıklılığı arttırmalıdır.
6- Yapılar yapım sırasında denetlenmeli ve kaçak yapılaşmaya izin verilmemelidir.
7- Evler tek veya iki katlı olmalıdır.
8- Evlerde banyo ve mutfaktaki dolapların kapaklarına sürgü takılmalı, odalardaki dolap, raf, vb. duvara monte edilip sabitlenmelidir.
9- Ağır çerçevesi olan tablo ve aynalar yataklardan, sandalyelerden ve koltuklardan uzak bir yere asılmalı ve duvara yerleştirilmelidir.
10- Yataklar cam kenarından, asılı eşya ve cisimlerden uzaklaştırılmalıdır.
11- Kalorifer radyatörü, kombi, avize gibi araçların duvar bağlantıları sağlamlaştırılmalıdır.
12- Evde yangın söndürme aleti bulundurulmalı, nasıl kullanılacağı öğrenilmelidir.
13- Acil durum çantası hazırlanmalıdır. Çantada nüfus cüzdanı, nakit para, kredi kartı, düdük, telsiz, cep telefonu, telefon defteri, itfaiye, ambulans, polis telefon numaraları, el feneri, ışıldak, portatif radyo, yedek pil, ilk yardım malzemesi, ilaç, adres defteri, jeton, plastik bardak, tabak, su, kuru gıda, konserve, konserve açacağı, mevsimine uygun kıyafet, diş fırçası, macun, sabun, havlu v.b. eşyalar bulunmalıdır.
14- Evde, işyerinde, okulda yaşam üçgeni alanı oluşturulmalıdır.
15- Ulusal, Uluslararası kurtarma ve deprem ekipleri ile sürekli bilgi alışverişinde bulunulmalı, bu ekiplerle birlikte geniş kapsamlı deprem tatbikatları yapılmalıdır.
16- Deprem sonrasında aile bireyleri için toplanma alanı belirlenmelidir.
17- Sigorta sistemine dahil olunmalıdır.
 
Sel ve su baskınların korunma yolları:
1- Sel baskınları ve taşkınlardan korunmak için her şeyden önce, doğal bitki örtüsünün, özellikle de ormanların korunması gerekir. Çünkü ağaçlar, yağmurun hızını keser ve yağmur sularının toprağa sızmasını sağlar. Böylece sular toprağın yüzünde birikmez ve sel oluşumuna yol açmaz. Ayrıca ağaç, gövdeleri, suyun yamaçtan aşağıya hızla akmasını önler.
2- Suyun hızını kesmek için yamaçların teraslandırılması, akarsu yataklarına setler yapılması ve göletler oluşturulması sel baskınlarının yol açacağı zararları büyük ölçüde azaltır.
3- Yerleşim yerleri sel bölgelerinin dışına çıkartılmalıdır.
4- Akarsu yatakları temizlenmeli ve genişletilmelidir.
5- Akarsular barajlarla ve bentlerle kontrol altına alınmalıdır.
 
Tsunami'den korunma yolları:
Deniz kıyısında yerleşim yeri seçerken; tsunami riskini de diğer doğal afetler (deprem, sel, tayfun vb.) gibi değerlendirmek alınabilecek ilk önlemdir.
 
Toprak kaymasından korunma yolları:
1- Dik ve çıplak yerler bitki örtüsü ile kaplanmalıdır.
2- Yolların heyelan bölgelerinden uzağa yapılmasına çalışılmalıdır.
3- Dik yerlerin etek kısımları fazla kazılıp oyulmamalıdır. Gerekirse destek duvarı yapılmalıdır.
4- Akar su yatakları dayanıklı duvarla kontrol altına alınmalıdır.
5- Yol yapımında yarmalar fazla dik ve derin açılmamalıdır.
6- Yerleşme yerleri toprak kayma alanlarının dışına çıkarılmamalıdır.
 
Erozyon'dan korunma yolları:
1- Tahrip olan ağaç ve bitki örtüsünün en az iki misli olacak şekilde yenilemelidir.
2- orman yangınlarına karşı hassas ve tedbirli olunmalıdır.
3- Akarsu kenarlarında, dik yamaçlarda ve eğimli yüzeylerde, kök yapısı sağlam, ortama uyum sağlayabilecek ağaçlandırma, setlendirme çalışmaları yapılmalıdır.
4- Doğal park alanlarını çoğaltılmalıdır.
 
Çığ'dan korunma yolları:
1- Eğimin çok bulunduğu yerler yeterince ağaçlandırılmalıdır.
2- çığ olma olasılığı kuvvetli olan yerlerde perdeleme yapılmalıdır.
3- Kış sporları çığ alanlarından uzak yerlerde yapılmalıdır.
4- Çığ bölgelerinden geçerken gürültü çıkarılmamalıdır.
5- Kara ve demir yolu ulaşımı çığ alanlarının uzağında yapılmalıdır.
6- Yerleşim yerleri çığ alanından uzaklara konmalıdır.
 
Yangılardan korunma yolları:
1- Ormanlık ve sık bitki örtüsü olan alanlarda, sigara içilmemeli, ateş yakılmamalı, camdan mamul veya parlak yüzeyli herhangi bir madde veya metali bu alanlara atılmamalı, yanıcı veya çabuk tutuşabilen kimyasal maddeleri ve ambalajları bırakılmamalıdır.
2- İşyerlerinde ve konutlarda, yangın tesisat ve alarm sistemi (duman veya ısı dedektörü ile siren sistemi) yaptırılmalı, yeterli sayıda yangın söndürme cihazı bulundurulmalı, yüksek katlı binalarda yangın merdiveni ve acil çıkış kapıları yapılmalıdır.
3- Çocukların erişebileceği yerlerde çakmak, kibrit gibi yanıcı ve yakıcı şeyler bulundurulmamalıdır. Çocukların bu tür malzeme ile oynamasına müsaade edilmemelidir.
4- Ekilen tarla ve arazilerde hasattan sonra kalan sap ve kökleri (anız) yakılmamalıdır.
 
Yıldırım'dan korunma yolları:
1- Yüksek ve dış yüzeyinde metal oranı fazla olan bina ve yapılarda paratoner tertibatı kurulmalıdır.
2- Alıcı görevi gören anten ve benzeri aletlerin uç noktalarının iletken olmayan maddelerle izole edilmelidir.
3- Yağışlı havalarda, aşırı metal bulunan alanlardan ve ağaçlık alanlardan uzak durulmalıdır.
4- Çok fazla yıldırım düştüğü anlarda, mevcut alıcı ve verici aletleri (telsiz, telefon, vs.) kullanılmamalıdır.
 
Fırtına'dan korunma yolları:
1- Genel acil ikaz sistemi oluşturulmalıdır.
2- Bloklar halinde ve sağlam monte edilmiş parçalardan oluşan çatılar yapılmalı, konut ve diğer alanlarda kalın cam kullanılmalıdır.
3- Sığınak hazırlanmalıdır.
 
Afetlere müdahalede rol oynayan kuruluşlar nelerdir?
 
-Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Federal Acil Durum Yönetim Kurumu (FEMA) gibi ulusal veya Birleşmiş Milletler'e bağlı Uluslararası Arama Kurtarma Danışma Grubu (INSARAG) gibi uluslararası afet yönetim ve koordinasyon kurumları,
-Valilikler ve kaymakamlıklar,
-İlgili bakanlıklar,
-Silahlı kuvvetler,
-Kolluk kuvvetleri,
-İtfaiye teşkilatları,
-Kızılay/Kızılhaç,
-Sivil toplum örgütleri,
-Üniversite toplulukları.
 
Hayata Devam Çantası’nda neler bulunmalı?
 
Olası bir afet durumunda hazır bulunması gereken çantanın içerisinde; İçme suyu, dayanıklı yiyecek, ilk yardım seti, battaniye, yedek giysi, pilli radyo, yedek pil, el feneri, düdük, kibrit/çakmak, kişilerin sürekli kullandığı ilaçlar, nakit para, kalem, kağıt, bebekler için mama, bebek bezi, biberon, pasaport ve doktor kayıtları, sigorta poliçeleri, önemli telefon numaralarının listesi, bulunmalıdır.
 
Afet sonrasında vakit kaybetmemek için “Hayata Devam Çantası” olarak adlandırılan bu çantaların hazır bulundurulması gerekiyor. Bu çanta olası bir afet sonrasındaki zorlu süreçte hayatınızı kolaylaştırır.